چرخ های آهنین فناوری اطلاعات

از زمان لکوموتیو بخار تا امروز هرچه بر سرعت قطارها افزوده شده، نه تنها هیچ قطاری نتوانست به گرد پای پیشرفت فناوری اطلاعات برسد، بلکه فناوری اطلاعات نیروی چند برابر به لکوموتیو های پر سروصدای قدیم داد تا در ایستگاه های دیروز کمتر توقف کنند و به فکر ایستگاه های فردا باشند . سیستم های مبتنی بر فناوری اطلاعات که در حمل و نقل ریلی مورد استفاده است مانند سایر بخش های حمل و نقل از بخش های مدیریتی ، اجرایی و کنترلی تشکیل می شود که در هر بخش هم نرم افزارها و هم سیستم های مدیریت دانش به کار می روند . در بعد اطلاع رسانی سیستم های کنترل وضعیت دیواری در سالن های ایستگاه های راه آهن و برای نظام مند کردن استفاده از منابع سیستم های مدیریت فناوری اطلاعات در سازمان به صورت گسترده به کار گرفته می شوند که یکی از سیستم های استفاده از منابع انسانی، «سیستم تعیین وضعیت پرسنل » (pds) است که شیفت های کاری را بر اساس تخصص و برنامه ریزی های قبلی تعیین کرده و اطلاعات حضور و غیاب و گزارش های عملکرد پرسنل را برای استفاده در زیر برنامه حسابرسی حقوق و دستمزد نگه داری می کند . سیستم های داخلی و رهگیری راه آهن یکی از اصلی ترین استفاده کنندگان سیستم های موقعیت یاب در جهان است و سیستم اطلاعات جغرافیاییدر حمل و نقل ریلی نقشی حیاتی ایفا می کند و برای این کار از سیستم های موقعیت یاب اختصاصی هر خط راه آهن یا سیستم های ماهواره ای می تواند استفاده شود که نوع آن بنا بر سیاست های ریلی هر کشور تعیین می شود. برای رهگیری قطارها در مسیر های مختلف سیستم هایی موسوم به «سیستم رهگیر ریلی1» ایجاد شده است که با استفاده از مکانیزم های خاص موقعیت یابی به صورت سراسری و یا محلی پیاده سازی می گردند . در داخل قطارها که در بسیاری موارد ساعت های طولانی در مسیرهای دوردست در حرکت هستند نیز به سیستم های نظارتی خاصی نیاز است که مدیریت راه آهن بتواند در هر لحظه از وضعیت مسافرین و محموله های داخل قطار کسب اطلاع کند ، برای این کار شبکه تلویزیونی مداربسته2 در داخل واگن ها قرار داده می شود تا هم بتوان در مواقع بحرانی از آنها استفاده کرد و هم بتوان در کار ارائه سرویس های رفاهی به مسافرین موفق تر بود ، سیستم های اطلاعات سفرهای ریلی نوعی سیستم اطلاع رسانی است که توسط سامانه های تلفنی و یا اینترنتی قابل دسترسی است . این سیستم ها که یکی از اجزای سیستم های جامع اطلاعاتی راه آهن به شمار می روند، می توانند با توجه به برنامه حرکت قطارها اطلاعات لازم را به مسافرین ارائه کنند و این امکان بدون کمک فناوری هیچ گاه ممکن نبود. هر سفر یک بلیت برای هر سفری با قطار به یک بلیت نیاز است که این بلیت ها دارای قیمت ها گوناگون و مشخص کننده خدمات متفاوتی هستند . سیستم صدور و توزیع بلیت یکی از اصلی ترین بخش هایی است که نظام حمل و نقل ریلی برای رفاه مسافرین و ساماندهی امور مسافری ایجاد می شود . این سامانه ها که امروزه بیشتر به صورت الکترونیکی اداره می شوند، مبتنی بر یک بانک اطلاعاتی واحد3 هستند و تمام سامانه های ارتباط با مشتری، مانند آژانس های مسافرتی ، درگاه اینترنتی فروش بلیت و کیوسک های فروش بلیت به آنها متصل هستند و با انجام هر تراکنش، تغییرات در آنها ثبت می شود. پدیده هایی مانند بلیت تقلبی یا تکراری و امثال آن نیز با این مکانیزم از جامعه برداشته می شود و به این علت که این سیستم ها با سیستم های تسویه حساب آنی در ارتباط هستند، می توانند مبلغ بلیت را به صورت لحظه ای محاسبه کرده و مبالغ آن را از حساب مسافر به حساب شرکت راه آهن انتقال دهند . iss روشی را برای صنایع ریلی فراهم می کند تا به کمک آن بتوانند از طریق تبادل الکترونیکی داده 4 حساب ها و درآمدهای داخلی را تسویه کنند . ابزار هوشمند انجمن متخصصان تامین کننده سیستم های فناوری اطلاعات برای راه آهن ها (icl) نظارتی تخصصی بر سیستم های طراحی شده برای راه آهن ها دارد و امروزه کار استاندارد گذاری بر این محصولات نیز به این انجمن سپرده شده است تا ابزارها و تجهیزات مرتبط با فناوری اطلاعات در راه آهن دارای ساختاری باشند که مسافران در تمام سفرها با سیستمی یک پارچه و امن روبرو باشند . دستگاه هایی مانند mmi که در اروپا مورد استفاده است برای تجمیع اطلاعات حیاتی قطار و نظارت بر عملکرد های خارجی و داخلی آن و نیز کیوسک های خودکار از جمله پیشنهادهای این انجمن بوده است. در بسیاری از نقاط جهان اقدامات مختلفی برای بهسازی امور حمل و نقل ریلی به کمک فناوری اطلاعات انجام شده است که از جمله آن کشورهای هند و چین را می توان نام برد که به علت داشتن جمعیت میلیاردی حجم بسیار بالایی از حمل ونقل خود را به امور ریلی سپرده اند اموری مانند بهسازی خطوط و ارایه روش های استاندارد ریلی و ترافیکی با نرم افزارهای کاربرد ریلی ممکن می شود که از نمونه های کلی آن می توان نرم افزار sound plan را نام برد که این بسته نرم افزاری برای ارزیابی و مدل سازی آلودگی صوتی و هوا در بخش حمل ونقل ریلی، جاده ها و صنایع به کار می رود و همچنین نرم افزار crews که برای کمک به مدیران و نیروهای تصمیم گیر در امر حمل و نقل است این امکان را می دهد تا با استفاده از سیستم های تصمیم یار5 راهکارهای سازنده تری را برای امور ریلی ارائه دهند . نمونه ها در بسیاری از نقاط جهان اقدامات مختلفی برای بهسازی امور حمل و نقل ریلی به کمک فناوری اطلاعات انجام شده است که از جمله آن کشورهای هند و چین را می توان نام برد که به علت داشتن جمعیت میلیاردی حجم بسیار بالایی از حمل ونقل خود را به امور ریلی سپرده اند . کشور هند با داشتن حدود 21 میلیون سفر ریلی در روز با کمک شرکت مایکروسافت اقدام به راه اندازی سیستم جامعی کرده است تا مسافران با استفاده از سامانه هایی مانند پیام کوتاه ، اینترنت موبایل و تابلوهای اطلاع رسانی بتوانند به صورت هدایت شده در مسیر های مختلف حرکت کنند. که این امر ضمن بالا رفتن کیفیت نظارت و ارایه خدمات به مسافران باعث کاهش هزینه های راه آهن هند تا 17درصد شده است. در چین نیز اتفاق مشابهی روی داده است با این تفاوت که نرم افزار توسط متخصصان چینی طراحی شده است و به صورت دولتی اداره می شود . در ایران شبکه دیتا راه آهن جمهوری اسلامی ایران ، گسترده ترین شبکه گسترده (wan) اختصاصی کشور است که به عنوان بزرگترین شبکه ارائه دهنده سرویس 6 در کشور امکان ارائه سرویس را فراهم می آورد و هم اکنون در حال بهره برداری است. این شبکه شرایط اتصال به شبکه جهانی اینترنت، شبکه ملی دیتا را امکان پذیر کرده و سازگار با شبکه های نسل جدید ngn است. در کشور ما اکنون سیستم های تحویل بار و کنترل خطوط و اداره اطلاعات مسافری و صدور بلیت به صورت 100درصد الکترونیکی انجام می شود و از این باب کشورمان یکی از کشورهای پیشرفته منطقه محسوب می شود

منبع : رزونامه جام جم - کلیک شماره242