خبرگزاری دانشجویان ایران - تهران
سرویس: جامعه اطلاعاتی -فناوری اطلاعات

رقابت بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه بر سر موارد مرتبط با خدمات الکترونیکی باعث شده که این روزها موضوع راه‌اندازی سیستم‌های موبایل بانکینگ یا پرداخت از طریق موبایل در کشور رونق خاصی پیدا کند تا جایی که برخی بانک‌ها در این راستا با یکدیگر به رقابت تنگاتنگ بپردازند اما طرح این سوال خالی از لطف نیست که کشوری چون ایران چه‌قدر در حوزه مبتنی بر وب هم‌چون پرداخت‌های الکترونیکی در سطوح مقدماتی موفق عمل کرده و تا رسیدن به حد مطلوب چه‌قدر راه دارد؟

به گزارش خبرنگار ارتباطات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، روند رو به رشد توسعه تکنولوژی در دنیای امروز موجب به وجود آمدن فضایی رقابتی برای ارائه خدمات از سوی ارگان‌ها و سازمان‌های متنوع شده است که حوزه بانکداری کشور ما را هم تحت تاثیر قرار داده و تمام بانک‌ها در پی ورود به این عرصه پر فراز و نشیب از تکنولوژی‌های نوین هستند.

بعد از گذشت مدتی نه چندان طولانی از شکل‌گیری نسبی پرداخت‌های الکترونیکی حالا نوبت به پرداخت توسط سیستم‌های موبایل رسیده تا بتوانند به عنوان دستاوردی برای کشور، در قبال توسعه روزافزون فن‌آوری‌ها و خدمات تکنولوژیکی کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته دیگر عرض اندام کنند.

اما در این میان باید دید که آیا صرفا راه‌اندازی چنین سیستم‌هایی در کشور، جا نماندن از رقبا تلقی شده یا واقعا در خدمت‌رسانی به مردم کشور و رفع نیازهای بانکی آن‌ها موفق عمل می‌شود؟

گستردگی حال حاضر تلفن همراه در بین اقشار مردم از جا افتادن فرهنگ استفاده از این سیستم حاکی است که خود این موضوع به تنهایی بخشی از معضلات احتمالی پیش روی کار با این سیستم را حل می‌کند و با حساب این موضوع زمینه برای ورود خدمتی نوین توسط این وسیله ارتباطی فراهم است و شاید عمده مشکلی که بر سر راه موبایل بانکینگ باشد، نبود زیرساخت مناسب و بسترهای مرغوب برای برقراری ارتباط توسط تلفن همراه باشد.

اهمیت موبایل بانکینگ از اواخر سال گذشته با احداث این سامانه توسط پست بانک دو چندان شد به نحوی که سایر بانک‌ها با شنیدن خبری مبنی بر اینکه مدیر عامل پست بانک از آماده شدن نهایی سیستم موبایل بانکینگ خبر داده و گفته است: اپراتورهای تلفن همراه کشور می‌توانند از این سیستم بهره بگیرند، به فکر راه اندازی و تبلیغ برای ایجاد این سامانه افتادند.

برخی هم حتی با پخش تراکت‌هایی بین مشتریان شعب خود در جهت فرهنگ‌سازی این موضوع گام برداشتند تا شاید بتوانند در آینده‌ای نه چندان دور خدمات خود مبتنی بر تراکنش‌های الکترونیکی عرضه کنند و از ازدحام شعب بکاهند.

‌شاید مبحث موبایل بانکینگ محدودتر از بحث پرداخت‌های اینترنتی است زیرا در ایران به معنی واقعی محقق نشده و در حال حاضر در این سیستم فقط می‌توان از طریق پیام کوتاه وضعیت حساب‌های بانکی را جویا شد یا قبوض خدمات شهری را پرداخت کرد، در حالی که باید به جایی برسد که بتوان به‌راحتی به فروشگاه‌های الکترونیکی وارد شد، از تبلیغات آن‌ها بهره برد، سفارش الکترونیکی داد و سرانجام به‌طور الکترونیکی پرداخت کرد.

اما آهنگ ورود سیستم موبایل بانکینگ به عرصه پرداخت‌های غیرحضوری زمانی به صدا درآمده است که هنوز این سوال وجود دارد که آیا سیستم‌های پرداخت از طریق اینترنت در کشور توانستند جایگاهی را که برای آن‌ها تعریف شده به دست آورند.

گذشته از این موضوع معضلات موجود در فضای مجازی کشور، نبود زیرساخت‌های مناسب، قطعی‌های مکرر و سرعت پایین اتصال به اینترنت موجب گریز افراد از پرداخت اینترنتی شده است. منصور وفابخش به عنوان یک کارشناس فن‌آوری اطلاعات درباره پرداخت‌های اینترنتی در کشور اظهار کرد: مباحث اینترنتی در کشور ما در قبال پرداخت‌های توسط دستگاه‌های موبایل دچار نقصان بیش‌تری در بخش سرعت است و حتی با محدودیت‌هایی که در حوزه اینترنت‌ پرسرعت هم صورت گرفته است، بسیار طول خواهد کشید که بتوانیم به استانداردهای کشورهای صنعتی برسیم.

دکتر محمد عشقی هم در این باره عنوان کرد: انجام کارهای بانکی از طریق موبایل قابل اجرایی‌تر از اینترنت خواهد بود زیرا در زیرساخت‌های اینترنتی بسیار مشکل داریم و ضریب نفوذ و امنیت اطلاعات در موبایل بسیار بالاتر است.

به اعتقاد وی زیرساخت‌های شبکه موبایل ما از زیرساخت‌های شبکه اینترنت بهتر است و باید دانست که این کیفیت زمانی شکل گرفت که اپراتور دوم در کنار اپراتور اول شروع به فعالیت کرد و در حال حاضر هم که آهنگ راه‌اندازی اپراتور سوم به صدا درآمده باید منتظر بهبود بیش از پیش کیفیت خدمات موبایل بود که این رقابت‌ها در نهایت به نفع مشتری خواهد بود.

البته در این میان دکتر محمد فتحیان معتقد است که ‌بانک‌ها در حوزه پرداخت‌های الکترونیک بسیار فعال‌تر از گذشته شده‌اند و در حال حاضر از طریق اینترنت می‌شود به راحتی نقل و انتقال پول و یا حتی خرید الکترونیکی انجام داد؛ هرچند این سیستم‌ها به وجود آمده‌اند اما نفوذ لازم را پیدا نکرده‌اند و میزان استفاده از آن‌ها ملی نشده است.

زیر ساخت‌های موبایل بانکینگ فراهم است؟

هر زمان که بحثی از حوزه‌های الکترونیکی به میان آمده نخستین موضوعی که در ذهن مخاطبان این حوزه شکل می‌گیرد، این است که آیا زیرساخت‌ها برای اجرای آن طرح مشخص فراهم است؟

باید قبول کرد که در همه بخش‌های الکترونیکی دچار ضعف در زیرساخت‌ها نیستیم اما چون توجه چندانی به این حوزه نشده به مرور زمان به دغدغه‌ای برای امور الکترونیکی درآمده است و در راستای تحقق سیستم‌های پرداخت مبتنی بر موبایل مسایلی از قبیل تسهیلات اپراتورها، قیمت تعرفه‌ها و بسترهای ارتباطی بدون مشکل می‌توانند نقش برجسته‌ای را ایفا کنند.

محمد فتحیان وضعیت تعرفه‌ها و هم‌چنین پهنای باند کشور را برای تحقق موبایل بانکینگ مؤثر می‌داند.

پیش‌نیازهای اجرای موبایل بانکینگ

به اعتقاد کارشناسان در شرایط فعلی، بهبود بسترهای مخابراتی تا رفع مشکلات حال حاضر از قبیل آنتن‌دهی تلفن‌های همراه و معقول شدن هزینه‌های اینترنت موبایل از پیش نیازهای اصلی اجرای این سیستم در کشور است.

معمولا برای راه‌اندازی خدمتی همگانی باید طبق اصولی رفتار و برنامه‌ای را اتخاذ کرد تا مرحله به مرحله بتوان به ارزیابی عملکردها پرداخت.

عشقی درباره پیش نیازهای اجرایی سیستم موبایل بانکینگ می‌گوید: زمانی که لازم باشد کار پرداخت را از طریق موبایل انجام دهیم، دیگر مانند یک مکالمه ساده نیست و ممکن است باعث بروز مشکلات ناگوار گردد و به همین منظور قبل از توجه به زیرساخت‌ها باید به مباحث امنیتی نگاهی ویژه‌ای داشت، هرچند که فضایی برای اینترنت و اطلاعات برای خطوط موبایل توسط اپراتورها فراهم شده اما باید فکر زمانی را هم کرد که با رونق این سیستم‌ها، ترافیک شبکه به حداکثر می‌رسد.

به گفته وی قسمت زیرساخت‌ دست مخابرات است و باید بستری را فراهم کند که کدهای بانکی از خطی محافظت شده بگذرند و این در صورتی است که در حال حاضر استفاده از اینترنت موبایل بسیار پایین است و اگر هم استفاده‌ای بشود بیش‌تر در بحث مسیریابی است.

وعده ایمن‌سازی خطوط ارتباطی تلفن‌های همراه در کشور از پیش‌نیازهای ضروری این طرح مطرح است زیرا اگر خطوط ایمنی نداشته باشیم دسترسی به حساب مشتریان بانک هم ازطریق بستر فعلی کار چندان سختی نخواهد بود.

البته وعده‌هایی برای ارتقای سطح امنیت برای راه‌اندازی این سیستم‌ها داده شده و اقداماتی انجام شده است اما همگان می‌دانند که بازار گرم حوزه‌های فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ما از قبل انجام همین وعده و عیدها از قبیل توسعه فیبر نوری در کشور، کاهش تعرفه‌های استفاده از اینترنت، واگذاری اینترنت پرسرعت به عموم گرم شده است اما کافی نیست.

تاکید بر این موضوع خالی از لطف نیست که برای استفاده بهینه از حوزه موبایل بانکینگ باید خدمات، پایدار و مطمئن باشند، به نحوی که ارتباط بین کاربر و مرکز خدمات‌دهنده قطعی نداشته باشد و هم‌چنین باید امنیت را به گونه‌ای محقق کرد که اعتماد مردم برای استفاده از این سیستم‌ها جلب شود زیرا اگر اعتماد لازم به وجود نیاید به هیچ عنوان جاذبه لازم برای پرداخت‌کننده به وجود نخواهد آمد و در نتیجه به سمت روش‌های سنتی روی خواهند آورد.

حال این سوال وجود دارد که‌ متولی ویژه‌ای در مباحث موبایل بانکینگ در کشور وجود دارد؟ در شرایطی که یک بخشی از آن را باید بانک‌ها اعم از خصوصی و دولتی اداره کنند و سرویس‌هایی را ایجاد کنند و بخش دیگر مربوط به تامین بستر مخابراتی از سوی دولت است و حتی می‌شود بخش دیگری را هم برای آموزش از قبیل دانشگاه‌ها و مدارس برشمرد که در ایجاد سواد اطلاعاتی جامعه تاثیر گذارند، چه کسی به عنوان متولی و هماهنگ کننده عمل خواهد کرد؟

سهیل مظلوم - کارشناس حوزه IT - متولی اصلی اجرای این طرح را بانک‌ها می‌داند زیرا تمام نرم‌افزارهای مختص این کار در اختیار آن‌هاست و از ملزومات اجرای این سیستم این است که اپراتورها استفاده از سرویس‌های ارزش افزوده را به عنوان یک ابزار بپذیرند و این طور نباشد که استفاده از موبایل فقط به ارتباط‌های صوتی و پیام کوتاه ختم شود تا پایداری سیستم‌های مخابراتی نیز از بین برود.

فرهنگ‌سازی کرده‌ایم؟

قطعا پس از فراهم کردن زیرساخت‌ها و ملزومات را‌ اندازی سامانه موبایل بانکینگ در کشور، باید مردم را با فرهنگ‌سازی که از قبل آغاز شده به استفاده از خدمات این سامانه تشویق کنیم تا بتوانیم شاهد تحقق هرچه بیش‌تر موفقیت در عرصه خدمات الکترونیکی باشیم.

در این راستا برای فرهنگ‌سازی و تشویق اجرای این طرح می‌توان کاری کرد که مثلا قیمت خدمات الکترونیکی به میزان قابل توجهی ارزان‌تر ازغیر الکترونیکی آن خدمات باشد و کارمزدها در حالت الکترونیکی کاهش یابد تا مردم انگیزه لازم را برای استفاده از سیستم‌های نوین پیدا کنند.

‌موضوع دیگر در راستای فرهنگ‌سازی دانش فنی و اطلاعات عمومی است که مسایلی هم‌چون آموزش عمومی و ارتقای سواد اطلاعاتی را به دنبال دارد.

این شیوه پرداختی هم به نفع بانک است، هم به نفع شهرداری و هم به نفع عموم مردم و به نظر می‌رسد می‌شود از طریق ارسال سمپل‌هایی از طریق قبوض موبایل این فرهنگ‌سازی را شکل داد و حتی می‌شود با شروع آموزش بلندمدت از طریق رسانه‌هایی همچون رادیو و تلویزیون هم این کار را انجام داد ولی سرمایه‌گذاری را می‌طلبد که اگر به بازدهی آن نگاه کنیم، هزینه‌ها هم چنان زیاد نخواهد بود.

و در پایان شاید اجرای هرچه سریع‌تر این طرح را در گرو اصرار و پافشاری مردم برای استفاده از این خدمات الکترونیکی هم باشد؛ اگر چنین سیستم‌هایی در راستای بانکداری الکترونیک راه‌اندازی شوند، نیازی به فرهنگ‌سازی نخواهیم داشت زیرا خود مردم جلوتر از سیستم‌های دولتی و مالی در حرکت هستند.